Pisma iz Tunisa: Kairuan, najsvetiji muslimanski grad na afričkom kontinentu…

Dragi moji pustolovi i ljubitelji neobičnih putovanja, dobrodošli u novu seriju putopisa na Mr.M blogu. Avgust mesec će biti posvećen jednoj neobičnoj državi na afričkom kontinentu – Tunisu, zemlji koja je poznata po maslinama. Na samom početku ovog četvrtog posta iz serije putopisa želeo bih da se zahvalim Ministarstvu turizma Republike Tunis – Discover Tunisia na srdačnom pozivu i gostoprimstvu. Uz njihovu pomoć su nastali putopisi i modne priče koje ste mogli čitati tokom jula meseca, ali ćete imati priliku čitati i tokom avgusta i iskreno se nadam da ćete uživati u letnjoj sezoni postova na Mr.M blogu.

Ako želite ste kojim slučajem propustili da pročitate prethodne putopise iz Tunisa ili želite da se podsetite nekih zanimljivosti, iskoristite priliku da posetite naredne linkove:

• Pisma iz Tunisa: Veličanstveni amfiteatar u El Džemu…
• Aurélien: Prefinjena moda na obali Sredozemnog mora… (modna priča)
• Pisma iz Tunisa: Susa i Port El Kantaoui, upoznajte lepote afričkog Mediterana…
• Pisma iz Tunisa: Tunis i Sidi Bou Said, mesta koja morate posetiti…

Republika Tunis je najsevernija zemlja u Africi. To je deo regiona Magreba u severnoj Africi, graniči se sa Alžirom na zapadu i jugozapadu, Libijom na jugoistoku i Sredozemnim morem na severu i istoku. U njemu se nalaze arheološka nalazišta Kartagine koja datiraju iz 9. veka pre nove ere, kao i Velika džamija u Kairuanu.

Tunis je poznat po svojoj drevnoj arhitekturi, tržnicama i plavim obalama, prostire se na približno 164.000 km2 i ima oko 12 miliona stanovnika. Sadrži istočni kraj planine Atlas i severni deo pustinje Sahare, a veliki deo preostale teritorije Tunisa je obradivo zemljište. Sa skoro 1.300 km obale uključuje afrički spoj zapadnih i istočnih delova Sredozemnog basena. Tunis je dom najsevernije tačke Afrike – rta Anđela, a njegov glavni i najveći grad je Tunis, koji se nalazi na njegovoj severoistočnoj obali, i po kome zemlja dobija svoje ime.

Četvrti blog post iz serije putopisa o Tunisu biće posvećen najsvetijem muslimanskom gradu na afričkom kontinentu – Kairuan. Poznato je da su Meka, Medina i Jeruzalem, sveti trijumvirat svetih gradova koje ima islam. Posle njih, prema nekim izvorima navodi se kao četvrti sveti grad islama Kairuan u Tunisu. Ovaj grad se smatra i prvim muslimanskim gradom Magreba i ujedno najsvetiji muslimanski grad na afričkom kontinentu.

Kairuan je grad u centralnom Tunisu i glavni grad istoimene provincije. Nalazi se 150 kilometara jugozapadno od prestonice Tunisa i pedeset kilometara zapadno od Susa. Naseljen sa približno 140.000 stanovnika, često se pominje kao četvrti najsvetiji (ili sveti) grad islama i prvi sveti grad Magreba. Prvi arapski grad u severnoj Africi, grad koji je bio važan islamski centar u muslimanskoj severnoj Africi, Ifrikiia sve do 11. veka.

Sa svojom medinom i pijacama koje organizuju korporacije u orijentalnom stilu, svojim džamijama i drugim verskim objektima, Kairuan je na Uneskovoj listi svetske baštine od 1988. godine. Kasnije, 2009. godine proglašen je prestonicom islamske kulture od strane Organizacije islamskog sveta za obrazovanje, nauku i kulturu. Grad je takođe poznat po svojim ručno rađenim vunenim tepisima i pecivima uključujući makroud.

Makroud je kolač koji se sastoji od niza slojeva testa koji je napunjen grizom od kus-kusa i pastom od datula – urmine palme, postoje i varijante u kojima se umesto urmine palme koriste orasi, bademi ili pekan orasi.

Velika džamija u Kairuanu, takođe se naziva džamija Oqba Ibn Nafi je osnovana u znak sećanja na Oqba Ibn Nafija je jedna od najvažnijih džamija u Tunisu. Istorijski gledano, prva muslimanska metropola u Magrebu, Kairouan, čiji je politički i intelektualni vrhunac bio u 9. veku, slovi za duhovni i verski centar Tunisa, takođe se ponekad smatra četvrtim najsvetijim gradom u sunitskom islamu. Predstavljajući amblematsko zdanje grada, Velika džamija ostaje najstarije i najprestižnije svetilište muslimanskog Zapada. Figurant, od bejličkog dekreta od 13. marta 1912. godine, na listi istorijskih i arheoloških spomenika klasifikovanih i zaštićenih u Tunisu takođe je klasifikovan, sa istorijskim ansamblom Kairuan, kao svetska baština Uneska 1988. godine.

Prvobitno izgrađen od strane Okbe Ibn Nafija 670. godine (što odgovara 50. godini Hegira) kada je osnovan grad Kairuan, proširena je i obnovljena u 8. i 9. veku. Ova džamija se smatra u Magrebu, rodonačelnikom svih džamija u regionu, kao i jednim od najvažnijih islamskih spomenika i univerzalnim remek-delom arhitekture. Sa estetske tačke gledišta, Velika džamija u Kairuanu izgleda kao najlepša građevina muslimanske civilizacije u Magrebu. Starost i kvalitet arhitekture čine je draguljem islamske umetnosti. Postoji mnogo radova i priručnika muslimanske umetnosti koji se odnose na istorijat džamije. Pored svog umetničkog i arhitektonskog značaja imala je prema tuniskom naučniku i islamologu Mohamedu Talbiju „ključnu ulogu u islamizaciji čitavog muslimanskog Zapada, uključujući Španiju, i širenju malikizma.

Za vreme vladavine dinastije Aglabida u 9. veku, uz pomoć velikih radova na rekonstrukciji i ulepšavanju Velika džamija je dobila današnji izgled. Izvanredno po svom sveukupnom jedinstvu, kao i po svojim ogromnim dimenzijama, slava i prestiž ovog molitvenog mesta potiče i od njegovog doprinosa sticanju i prenošenju znanja, posebno između 9. i 11. veka. veka. Univerzitet, sastavljen od učenjaka i pravnika koji svoja učenja predaju u džamiji, je centar za obuku kako za podučavanje muslimanske misli tako i za sekularne nauke. Sa opadanjem Kairuana, koje je počelo u drugoj polovini 11. veka, centar za intelektualnu obuku se potom preselio na Univerzitet Zituna u Tunisu.

Ispričaću vam nešto više o nastanku i istorijatu ove džamije. Kada je Kairuan osnovan 670. godine, general i arapski osvajač Okba Ibn Nafi (sam osnivač grada) izabrao je lokaciju svoje džamije u centru grada u blizini sedišta guvernera. Ova početna bogomolja podignuta je između 670. i 675. godine. Ubrzo nakon izgradnje, čini se da džamija nije stradala, između 683. i 686. godine, tokom kratkotrajne okupacije Kairuana od strane Berbera predvođenih Koceilom. Kasnije je džamiju obnovio gasanidski general Hasan Ibn Numan. Sa postepenim povećanjem stanovništva Kairuana i suočenim sa posljedičnim povećanjem broja vjernika, džamija više nije bila dovoljna da ih primi, Hišam, omejadski halifa Damaska, izvršio je preko svog guvernera Bichr Ibn Safvana brojne rekonstrukcije. Proces uključuje renoviranje i proširenje džamije u periodu između 724-728. godine. U cilju njenog proširenja, prvo ide na kupovinu susednog zemljišta koje pripada Banu Fihr, klanu Kurejšija čiji je najistaknutiji predstavnik Okba Ibn Nafi.

Zatim je dozvolio da se sruši džamija, a zatim ponovo izgradi, sve osim mihraba. Pod njegovom okriljem je počela izgradnja minareta. Nakon toga, 774. godine, nova rekonstrukcija praćena izmenama i ulepšavanjem, izvršena je pod upravom abasidskog guvernera Jezida Ibn Hatima. Pod vladavinom Aglabidskih vladara, Kairuan je bio na svom vrhuncu i džamija je iskoristila ovaj period mira i prosperiteta. Nedugo nakon toga, 836. godine, Ziadet Alah I ponovo je obnovio džamiju i to poslednji put, upravo u to vreme ovaj verski objekat dobija, bar u celini, izgled kakav poznajemo danas.

Dakle, sadašnje stanje džamije datira iz 9. veka, u vreme vladavine Aglabida, sa izuzetkom nekih delimičnih restauracija i nekih kasnijih dogradnji koje su izvršene krajem 11. veka i posle. Tokom 20. veka sprovedeno je nekoliko akcija konzervacije i restauracije, prvo između 1910. i 1920. godine od strane Službe za antikvitete et des Arts de la Regence, a zatim tokom prve polovine 1960-ih, posebno 1964-1965. odeljenje istorijskih spomenika Nacionalnog instituta za arheologiju i umetnost. Nedugo nakon toga, 1967. godien pokrenuti su veliki restauratorski radovi, koji su trajali pet godina, na celom spomeniku.

Potonji, predvođen Odeljenjem za istorijske spomenike Nacionalnog instituta za arheologiju i umetnost u saradnji italijanskih arhitekata Rikarda Gizduliha i Paola Donatija, završen je zvaničnim ponovnim otvaranjem džamije, u prisustvu Habiba Burgibe, prvog predsednika Republike Tunisa i njegov alžirski kolega Houari Boumediene, tokom proslave Mouled 1972. godine. Objekat je sredinom osamdesetih godina prošlog veka doživeo dodatne restauratorske radove koji se uglavnom odnose na spoljašnje zidove i njihove kontrafore, plafone molitvene sale, kao i minaret.

Kairuan je osnovan na liniji konfrontacije između Vizantinaca i muslimana sa ciljem da postane tačka oslonca u njihovoj kampanji za osvajanje Severne Afrike. Lokacija odabrana za njegovo osnivanje, u unutrašnjosti, delovala je posebno negostoljubivo, ali se nalazilo dovoljno daleko od obale da bi se izbegli napadi vizantijske flote koja je tada kontrolisala Sredozemno more. Takođe gleda na planine koje su utočište Berbera. Kairavan ili naziv za garnizonski logor, dao je ime lokalitetu, a kasnije i gradu. Kairuan je tada imao dvostruku vojnu i versku funkciju, obezbeđujući sveti rat i odbranu novoosvojenih zemalja. Grad je tako prvi arapski grad u severnoj Africi.

Posle borbi između Berbera i Arapa tokom arapskog osvajanja, Okba Ibn Nafija je ubio berberski poglavica Koceila, koji je zauzeo grad Kairuan od 682. do 684. godine. Preimenovao je grad tako što je svoje ime ubacio u Takirvant. Nekoliko godina kasnije, arapska vojska koju je predvodio Zuhajr ibn Kejs porazila je vojsku Koceile kod Mamesa i zauzela Kairuan između 687. i 689 godine. Okba Ibn Nafi gradi Veliku džamiju u Kairuanu u Kairuanu. Legenda kaže da bi na mestu budućeg Kairuana vojnik iz Okbe naišao na zlatnu čašu zakopanu u pesku. Ova čaša bi bila prepoznata kao nestala iz Meke nekoliko godina ranije, a kada je otkopana, izbio bi izvor vode koji bi davao vodu koja bi došla iz istog izvora kao i sveti Zamzam u Meki.

Ova priča je učinila Kairuan mestom hodočašća, a zatim svetim gradom. Oko 775. godine, Abu Kura je opsedao Kairuan i tamo neko vreme širio sufritski haridizam. Pošto je postao prestonica Aglabida, grad je brzo napredovao tokom 9. veka i postao glavno sedište moći u Ifrikiji i veliki centar uticaja arapske kulture i islama, parirajući drugim centrima mediteranskog basena. To je veliki grad trgovine i nauke poznat po svojoj malikitskoj pravnoj školi i medicinskoj školi koju je formirao Ishak Ibn Imran.

Kairuan takođe igra značajnu ulogu u arabizaciji Berbera i latinskog govornog stanovništva Ifrikije. Godine 909. Fatimidi, Ismaili šiiti, predvođeni Abu Abd Alahom ah-Chi’ijem, zauzeli su Ifrikiju i učinili Kairuan svojom rezidencijom. Ali grad je izgubio svoj status osnivanjem Mahdije na istočnoj obali i proglašenjem za prestonicu Fatimidskog kalifata.

Ali etno-religijske tenzije sa striktno sunitskim stanovništvom u gradu primorale su Fatimide da napuste tačku podrške koju su izgradili da se pridruže Egiptu oko 972-973. godine, gde će osnovati Kairo, novi centar kalifata. U međuvremenu, Kairuan zauzima Ibadi Abu Jazid koji tako uspeva, uz pomoć sunitskog stanovništva grada, da nakratko prekine hegemoniju Fatimida između 944. i 946. godine.

Sredinom 10. veka, Kairuan je imao više od 100.000 stanovnika. Vodosnabdevanje grada je obezbeđeno mrežom cevi koje dolaze sa okolnih planina i velikim brojem cisterni raspoređenih u gradu i ispod džamije. Veliki rezervoari koji datiraju iz doba Aglabida i danas su vidljivi. Nakon konačnog povlačenja Fatimida, bila je vazalna dinastija potonjih, Ziridi, koja je preuzela vlast u Ifrikiji. Al-Muiz ben Badis, njen najslavniji predstavnik, vodio je politiku u korist sunitskog stanovništva. Grad je tada doživeo poslednji period razvoja u svojoj istoriji. Zaista, 1054. godine Fatimidi iz Kaira organizovali su kaznenu ekspediciju protiv Zirida koji su postali disidenti: beduinska plemena Hilala i Banu Sulejma navalila su na grad, uništivši ga gotovo u potpunosti.

Kasnije, 1057. godine Al-Muiz ben Badis je pobegao u Mahdiju i predao Kairuan i njegovu okolinu u pljačku. Sa usponom primorskih gradova pod vladavinom Hafsida, i uglavnom Tunisa, Kairuan je neizbežno opao. Godine 1702. Husein I er beg je obnovio ogradu i mnoge džamije 26 . Tokom francuske ofanzive za preuzimanje kontrole nad zemljom, trupe pod komandom generala Etjena zauzele su Kairuan 26. oktobra 188127. Okupacija grada parališe otpor i ubrzava potčinjavanje Tunisa. Tokom francuskog protektorata, grad je ipak postao jedan od centara nacionalističkog otpora.

Od 9. decembra 1988. godine Medina Kairuan je upisana na UNESCO-vu listu svetske baštine ispunjavanjem pet od šest kriterijuma za ocenjivanje. Treba napomenuti da da bi bio klasifikovan kao svetska baština, lokalitet treba da ispuni samo jedan od šest kriterijuma, a među lokalitetima klasifikovanim širom sveta, malo njih, poput Kairuana, ispunjava pet kriterijuma. S jedne strane, Velika džamija je jedan od glavnih spomenika islama i remek-delo univerzalne arhitekture. Ona je služila kao model za nekoliko džamija u Severnoj Africi, posebno u pogledu dekorativnih motiva.

S druge strane, džamija Troje kapije, sagrađena 866. godine, najstarija je od rezbarenih fasadnih džamija u islamu. Kairuan takođe nudi izuzetno svedočanstvo o civilizaciji prvih vekova Hegira u Ifrikiji i njena tradicionalna islamska arhitektura, povezana sa njenom prostornom konfiguracijom, postala je ranjiva pod uticajem ekonomskih promena i predstavlja dragoceno nasleđe. Konačno, Kairuan je jedan od svetih gradova i duhovnih prestonica islama.

U srcu starog dela Kairuana nalazi se nekoliko džamija, ponekad bez minareta, koje su u to vreme koristili kao mesta za molitvu stanovnika okruga. Najstarija je verovatno Ansarova džamija koju bi, prema lokalnoj hronici, osnovao pratilac proroka Ruvaifi ibn Thabit al-Ansari. Ovo je više stvar legende jer je osnova ove male dvorišne džamije, sa otvorenom salom za molitvu i arhaičnim mihrabom, nije bilo moguće utvrditi dosadašnjim arheološkim iskopavanjima. Pored toga, lokalitet je renoviran 1650. godine. Lokalni istoričar Al-Dabbagh, u nekim spisima spominje da je džamija bila veoma popularna među muslimanima koji su tražili blagoslov: zemljani otisci šaka na belom spoljašnjem zidu svedoče o ovoj veoma uobičajenoj praksi bogosluženja u popularnom islamu, uključujući sve do danas. U medini se nalaze i druge džamije koje potiču iz bejličkog perioda, kao što su Al Malek džamija (18. vek) ili Al Begova džamija, čija izgradnja datira s kraja 17. veka.

Ispod severozapadnog zida grada, iza impozantnog minareta Velike džamije, prostire se groblje malo poznatog tuniskog plemena Avlad Farhan čija je posebnost u posebnom rasporedu njihovih grobova, neuobičajenom za muslimansko groblje. Neki, redovi u parovima i ograđeni niskim zidom, poslednje su počivalište svetaca zaštitnika plemena. Na kraju nadgrobnog spomenika u glini je dodano Allahovo ime.

Članovi plemena sada žive širom Tunisa, ali nastavljaju da sahranjuju svoje mrtve na ovom groblju postavljenom ispod gradskih zidina. Na godišnjicu njihove smrti, kao i na određene praznike, pale se sveće u maloj niši postavljenoj u nadgrobnim spomenicima.

Francuski orijentalisti Oktav Hudas i Rene Base su u svom izveštaju iz 1882. godine detaljno napisali detalje o svojoj naučnoj misiji u Tunisu, objavljenom u Biltenu afričke prepiske, prizivali zbirku rukopisa koju su mogli da vide u Velikoj džamiji u Kairuanu, u zatvorenoj prostoriji. blizu mihraba. Ministarski službenik Tunisa, Muhamed Bek Bajram je 1897. godine predstavio Geografskom društvu Egipta izveštaj o svojoj misiji u Kairuanu gde je izneo detalje ove zbirke rukopisa koja bi, prema njegovim informacijama, bila pohranjena u sređenoj maksuri od Al-Muizz ben Badisa u džamiji.

Ministarstvo spoljnih poslova Tunisa obezbedilo je prostorije za konzervaciju rukopisa, fotografske laboratorije i restauraciju dokumenata u bivšoj letnjoj rezidenciji predsednika Habiba Burgibe koja se nalazi u Rakadi, dvanaest kilometara od Kairuana. Tu je i Centar za proučavanje islamske civilizacije i umetnosti, kome je dodat i mali Nacionalni muzej islamske umetnosti, u kome su izložena dela koja potiču iz vremena Aglabida i Zirida.

Ogromna većina rukopisa se odnosi na islamsko pravo i predstavljaju najstariju dokumentarnu zbirku na svetu o malikitskoj pravnoj literaturi iz 9. veka. Neki su napisani u periodu osnivanja malikizma, između pisanja Al-Muvatte od strane Malika ibn Anasa i Al Mudavvane od strane Imama Sahnouna 854. godine. Biografske i bibliografske studije orijentaliste Miklosa Muraniija objavljene 1997. predstavljaju trenutno stanje istraživanja o naučni svet Kairuana. Takođe, biblioteka poseduje jednu od najbogatijih kolekcija drevnih kuranskih kodeksa, uključujući fragmente Plavog Kurana, pisanog arhaičnim pravopisom bez dijakritičkih tačaka, koji datiraju s kraja 9. i početka 10. veka.

Iz inventara 1293-1294 godine bilo je nekoliko primeraka Plavog Kurana, neki delovi se danas nalaze i u privatnim kolekcijama. Doduše, poreklo ovih kodeksa i dalje ostaje nejasno, ali je sada prihvaćeno da su plavi pergamentni listovi i njihova zlatna iluminacija napravljeni u Kairuanu. Dokument na hebrejskom, Geniza iz Kaira, koji datira iz desetog veka i stoga je savremen sa nastankom Plavog Kurana, pominje izvoz egipatskog indiga u Tunis. Ovaj proizvod je bio sirovina koja se koristila za bojenje kože prilikom izrade pergamenta. Ipak, ne znamo ništa o komesaru koji stoji iza ovog posla.

U prvim vekovima islamske ere, Aglabitski emirat Kairuan delimično je ćilimima plaćao danak suvereniteta kalifu Bagdada. Proizvodnja “Kairuanskog tepiha” zaista počinje u 19. veku, a grad ostaje glavni proizvodni centar zemlje. Početkom 20. veka kvalitet tepiha se pogoršao zbog zloupotrebe veštačkih boja, što je navelo porodicu iz Kairuana da proizvede alloucha, novu vrstu ručno pletenog tepiha koji je preuzeo boje vune ovaca. od kojih heksagonalno polje zauzima centar pomoću šare u obliku romba . Malo po malo, aluča evoluira ka složenosti i polihromiji, tekstura se povećava i persijski uticaji se osećaju pojavom zarbie prepoznatljive po braon-crvenoj boji.

Kairuanski tepih je netkani ćilim sa čvorovima napravljen od vune ili pamuka – posebno za potku i osnovu – i ređe od lana. Može se farbati u prirodne nijanse od bele do braon do bež sive kada je tipa aluča. Vuna je uvek gusta, jer je ovčija, ali se može koristiti dlaka dromedara ili koze. Šare su geometrijske, ali mogu biti i stilizovane cveće, dajući celini simetričan izgled sa preovladavanjem oblika dijamanta.

Dragi moji pustolovi, došli smo do kraja ovog četvrtog specijalnog putopisa u seriji putopisa o Tunisu gde smo imali prilike da uživamo u lepoti ove neobične zemlje na severnom delu afričkog kontinenta. Današnji putopis ne bi bio moguć bez nesebične pomoći ministarstva turizma Republike Tunis – Discover Tunisia u saradnji sa lokalnim partnerima koji su omogućili da osetim duh i lepotu tuniške kulture i tradicije. Naravno kao i uvek potrudio sam se da vam prenesem svoje utiske o ovom neobičnom iskustvu iz Tunisa.

Čovek je bogat u duši ako je uspeo da istraži svet i meni je drago da uvek uspem da pronađem partnere mojih projekata koji mi pomažu da otkrijem nove i neobične destinacije na jedan sasvim drugačiji način.

Čast mi je da imam priliku da sarađujem sa kompanijama koje čine sam vrh u industriji turizma i želeo bih još jednom da se zahvalim Ministarstvu turizma Republike Tunis na ovoj neverovatnoj avanturi i što su mi omogućili da na jedan sasvim drugačiji način osetim lepote ove neobične tuniške kulture.

Kako se vama dopala ova moja priča o Tunisu i predstavljanje Kairuana, najsvetijeg muslimanskog grada na afričkom kontinentu, koji krasi srce ove neobične zemlje na afričkom kontinentu? Da li ste imali priliku do sada da posetite Tunis?

Ako imate neko pitanje, komentar, sugestiju ili poruku za mene možete mi napisati dole u komentarima. Naravno, kao i uvek možete me kontaktirati putem maila ili društvenih mreža, sve adrese možete pronaći na stranici KONTAKT. Vidimo se na istom mestu za par dana, sa nekom novom pričom!

U narednim pričama iz Tunisa otkrićemo neke druge zanimljive znamenitosti koje biste trebali posetiti ako vas put navede u ovu daleku neobičnu zemlju!

Blogerski pozdrav iz Kairuana,

Mr.M

Ovaj post je sponzorisan od strane Ministarstva turizma Republike Tunis – Discover Tunisia, kao i drugih lokalnih partnera. Ovaj post predstavlja moju ličnu i iskrenu recenziju doživljaja destinacije